https://youtu.be/muz7MgY43QA
Học sinh theo link trên để xem toàn bài trình chiếu trên youtube
( sao chép link hoặc click chuột phải)
Bài 35. ƯU THẾ LAI
I/ Thế nào là hiện tượng ưu thế lai
Uu thế lai là hiện tượng con lai F1 khỏe hơn, sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, chống chịu tốt , các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung bình giữa bố mẹ hoặc vượt trội hơn cả bố mẹ. Ưu thế lai biểu hiện rõ nhất trong lai khác dòng vì lai khác dòng có độ đồng đều cao về năng suất và phẩm chất.
Ưu thế lai biểu hiện cao nhất ở thế hệ F1 và giảm dần ở các thế hệ sau nên người ta không dùng cơ thể lai F1 để nhân giống.
Muốn duy trì ưu thế lai nguời ta dùng phương pháp nhân giống vô tính như giâm cành, chiết cành, vi nhân giống…
II/ Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai
Nguyên nhân di truyền của hiện tượng ưu thế lai ở đời F1 chủ yếu do sự tập trung ở con lai F1 các gen trội có lợi. Có ba cách giải thích:
- Trạng thái dị hợp: Trong cơ thể lai F1 các gen đều ở trạng thái dị hợp nên các gen lặn có hại không có cơ hội biểu hiện. Nếu tiếp tục cho F1 tạp giao, các thế hệ sau tỉ lệ dị hợp giảm dần nên ưu thế lai cũng giảm dần.
AABBcc x aabbCC = AaBbCc
- Tác dụng cộng gộp của các gen trội có lợi:
Đối với các tính trạng đa gen: Nếu như mỗi dòng mang một số gen trội nhất định, thì lai khác dòng tạo cơ hội biểu hiện cho tất cả các gen trội trên cùng một cơ thể con lai.
AAbbCC x aaBBcc = AaBbCc. Ở đời P một dòng mang hai gen trội, một dòng mang một gen trội có lợi, con lai mang cả ba gen trội biểu hiện thành đặc điểm có lợi.
- Tác dụng siêu trội:
Sự tương tác giữa hai alen khác nhau về chức phận dẫn hiệu quả bỗ trợ, mở rộng phạm vi biểu hiện kiểu hình làm cho cơ thể dị hợp phát triển tốt hơn cả cơ thể đồng hợp về gen trội.
AA < Aa >aa
Ví dụ ở một loài cây thuốc lá gen A quy định khả năng chịu nhiệt cao đến 350C, gen lặn a quy định khả năng chịu nhiệt thấp ở 100C, thể dị hợp Aa chịu được nhiệt độ từ 100C đến 350C nên có ưu thế lai hơn các thể đồng hợp.
III/ Phươn gphap1 tạo ưu thế lai
Đối với thực vật:
- Lai khác dòng được áp dụng phồ biến. Phương pháp này thành công ở ngô, lúa. Lúa lai F1 có năng suất cao hơn 30 – 40% so với giống lúa tốt nhất.
- Lai khác thứ đời con lai thường có hiện tượng phân tính mạnh, do khác thứ thì khác nhau nhiều về thành phần gen nên thường áp dụng lai khác thứ kết hợp với chọn lọc để tạo giống mới.
Đối với động vật:
- Lai kinh tế là phép lai giữa con đực ngoại thuần chủng, có năng suất cao, phẩm chất tốt với con cái tốt nhất ở địa phương. Con lai F1 vừa có đặc điểm thich nghi của mẹ, vừa có năng suất cao của bố. Con lai F1 chỉ dùng làm sản phẩm kinh tế, không dùng làm giống vì nó phân tính mạnh.
- Muốn tạo giống mới người ta thường cho con cái F1 tiếp tục thụ tinh với con đực đời P và thực hiện liên tiếp 7 -8 thế hệ thì được con lai mang bộ gen gấn 100% gen ngoại nhưng vẫn thích nghi được với điều kiện địa phương.