[ NGỮ VĂN 9 ] SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG.
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ.
1. Ví dụ.
- Kinh tế trong bài thơ “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” là hình thức nói tắt của “kinh bang tế thế”, có nghĩa là trị nước cứu đời. Cả câu thơ ý nói tác giả ôm ấp hoài bão trông coi việc nước, cứu giúp người đời.
- Ngày nay, không còn dùng theo nghĩa như vậy nữa, mà theo nghĩa: toàn bộ hoạt động của con người trong lao động sản xuất, trao đổi, phân phối và sử dụng của cải vật chất làm ra.
-> Nghĩa của từ không phải bất biến. Nó thay dổi theo thời gian. Có nghĩa cũ bị mất đi và có nghĩa mới được hình thành.
a. Xuân (1): mùa chuyển tiếp từ đông sang xuân, thời tiết ấm dần lên, thường được coi là mùa mở đầu của năm (nghĩa gốc).
xuân(2):thuộc về tuổi trẻ( nghĩa chuyển).
b. Tay (1): bộ phận chính trên cơ thể, từ vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm ( nghĩa gốc).
tay (2): người chuyên hoạt động hay giỏi về một môn, một nghề nào đó (nghĩa chuyển).
- Xuân -> chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.
- Tay -> cuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ ( lấy tên bộ phận để chỉ toàn thể).
2. Ghi nhớ - SgkTr56
II. Luỵên tập
Dặn dò: Học bài, làm bài tập 5; soạn “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”.