۩Đặt vấn đề: Trong các chai nước ngọt hay nước suối, người ta thường không đóng đầy chai nước mà luôn chừa một khoảng nhỏ ở bên trên. Các em có biết vì sao không?
- Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta tìm hiểu vấn đề này.
Chủ đề 18
SỰ NỞ VÌ NHIỆT CỦA CHẤT LỎNG
۩Chuyển ý: Ta đã biết chất rắn nở ra khi nóng lên, co lại khi lạnh di. Liệu chất lỏng có tích chất như vậy không?
I. Sự nở vì nhiệt của chất lỏng
- GV bố trí thí nghiệm như hình 18.3. Cho HS chú ý vị trí mực nước trong ống.
- GV nhúng bình cầu vào bình nước nóng.
+ Tạo sao nước trong ống lại dâng lên?
- GV nhúng bình cầu vào bình nước lạnh.
+ Tạo sao nước trong ống lại hạ xuống?
- Các em hãy điền vào kết luận:
“Thông thường, chất lỏng ……. khi …… và …… khi ……….”
+ Giữa chất rắn là chất lỏng, chất nào co dãn ta có thể quan sát rõ được?
+ Vậy giữa chất rắn là chất lỏng, chất nào co dãn vì nhiệt nhiều hơn?
- GV có thể nói thêm:
+ Khi nở ra thì thể tích chất lỏng thế nào?
+ Khối lượng chất lỏng có tăng lên không?
+ Nhắc lại công thức tính khối lượng riêng?
+ Thể tích tăng mà khối lượng không đổi. Vậy khối lượng riêng của nó sẽ thay đổi thế nào?
- Vì KLR tỉ lệ thuận với TLR nên lúc này TLR của vật cũng giảm xuống.
- GV cho HS điền vào kết luận:
“ Khi các chất nóng lên: Thể tích của nó sẽ ……, khối lượng riêng ………… và khối lượng của nó………..”
+ Các em hãy tự ghi kết luận khi chất rắn lạnh đi.
+ Vậy giữa nước lạnh và nước nóng, nước nào nặng hơn?
+ Vậy khi rót nước lạnh vào xô nước nóng thì hiện tượng gì xảy ra?
+ Giữa nước 800C và nước 500C, nước nào nặng hơn?
+ Vậy đố các em nước ở bao nhiêu 0C là nặng nhất?
- Nước là một chất lỏng đặc biệt, đáng lẽ nước ở 00C là nặng nhất nhưng với nước thì ở 40C là nó nặng nhất.
۩Chuyển ý: Bây giờ ta sẽ tìm hiểu xem khi nóng lên thì các chất lỏng khác nhau có nở vì nhiệt khác nhau không?
II. Đặc điểm sự nở vì nhiệt của chất lỏng
- GV lấy 3 bình đựng rượu, dầu, nước ở cùng một độ cao.
+ Cột chất lỏng ở bình nào cao nhất?
- GV nhúng ba bình vào chậu nước nóng.
+ Bình nào nước dâng lên cao nhất?
+ Bình nào nước dâng lên thấp nhất?
+ Các em hãy điền vào chổ trống:
“Rượu … Dầu… Nước”
+ Từ đó em thấy các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt như thế nào?
- Các em hãy điền vào kết luận:
“Thông thường, các chất lỏng khác nhau nở vì nhiệt……………. ”
- Giống với chất rắn, chất lỏng nào nở vì nhiệt nhiều thì cũng co vì nhiệt nhiều.
۩Chuyển ý: Tiếp theo chúng ta sẽ tìm hiểu xem nếu ta cản trở sự nở vì nhiệt của chất lỏng thì nó sẽ tác động lại như thế nào?
- GV bố trí thí nghiệm như hình 18.4
+ Nước có đầy bình không?
+ Miệng bình có kín không?
- GV nung nóng đáy bình cho đến khi nó đẩy bật chiếc nút ra.
+ Chiếc nút có cản được sự nở ra của chất lỏng không?
+ Lực do chất lỏng sinh ra khi dãn nở là lớn hay nhỏ?
- GV nêu kết luận:
“Sự co dãn vì nhiệt của chất lỏng khi bị ngăn cản có thể gây ra những lực khá lớn.”
۩ Em hãy luyện tập:
+ Các em hãy đọc và trả lời câu 3, 4, 5, 6.
۩ Dặn dò:
- Học phần bài ghi.
- Đọc phần Thế giới quanh ta.
۞ Các câu hỏi vận dụng:
Câu 1: Tại sao khi đun nước
ta không đổ nước đầy ấm?
=>
Vì khi nước nóng lên, nở ra và bị trào ra ngoài.
Câu 2:
Tại sao khi đóng chai nước ngọt ta không đổ nước
đầy
tới nắp?
=> Vì khi trời nóng, nước trong chai nở
ra, bị nắp chai cản
lại, có thể gây một lực khá lớn làm bung nắp
chai.
Tương tự:
Khi đóng lon nước ngọt, nước trong đó có đầy kín lon không? Vì sao?
Câu 3: Tại sao vào mùa đông,
nước đóng băng mà cá vẫn sống được?
=>
Nước đóng băng ở 00C, nó nhẹ hơn nước ở 40C nên nổi lên
trên, còn nước 40C nặng hơn chìm xuống dưới nên các có thể bơi lội
được.
Câu 4:
Hai bình giống hau chứa cùng lượng nước, nhưng cắm hai ống khác nhau. Hỏi khi
cùng nhúng vào nước nóng, nước ở ống nào dâng cao hơn?
=>
Nước ở ống có tiết diện nhỏ dâng cao hơn.
Câu 5:
Nêu các hiện tượng xảy ra khi nhúng bình vào nước nóng?
=>
Ban đầu mực nước tụt xuống một chút do bình bị nóng lên trước và nở ra. Sau đó
nước bắt đầu nóng lên,nở ra và dâng lên trong ống.