¤ Mở đầu:
GV tiến hành thí nghiệm mở đầu với một viên phấn
- GV cầm viên phấn trên tay và đặt câu hỏi
+ Tại sao khi cô cầm viên phấn trên tay, viên phấn lại đứng yên?
- HS quan sát và trả lời câu hỏi
+ Viên phấn đứng yên vì nó chịu tác dụng của hai lực cân bằng.
- GV đặt câu hỏi tiếp theo
+ Vậy hai lực cân bằng ở đây là hai lực nào?
- GV tiếp tục tiến hành thí nghiệm với hoạt động thả viên phấn rơi tự do xuống đất
+ Tại sao khi tay cô không giữ viên phấn nữa, viên phấn lại bị rơi xuống đất?
+ Lực tác dụng lên viên phấn làm cho nó rơi xuống đất có phương và chiều như thế nào?
¤ Đặt vấn đề
- Trọng lực là gì? Phương và chiều của trọng lực như thế nào?
- Trọng lượng là gì? Trọng lượng của vật phụ thuộc vào yếu tố nào?
- Khối lượng và trọng lượng có mối liên hệ như thế nào?
- Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta tìm hiểu về những vấn đề nêu trên.
CHỦ ĐỀ 8
TRỌNG LỰC - ĐƠN VỊ LỰC
¤ Chuyển ý: Đầu tiên chúng ta sẽ cùng tìm hiểu xem trọng lực là gì?
I. Trọng lực là gì?
1. Hiện tượng
Hoạt động 1:
- GV chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm bao gồm: một cái hộp nhỏ được cột vào một đầu của sợi chỉ mảnh
+ GV tiến hành thí nghiệm: Ban đầu tay của GV giữ chặt sợi chỉ và cái hộp. Sau đó GV đứng trước lớp và thả hộp ra, một tay giữ chặt đầu sợi chỉ không tiếp xúc với hộp.
+ Cái hộp treo ở đầu sợi chỉ làm cho sợi chỉ căng ra. Sợi chỉ có tác dụng lực lên cái hộp không? Còn có lực nào khác tác dụng lên hộp để giữ cho hộp nằm yên ở đầu sợi chỉ?
- HS quan sát thí nghiệm và trả lời câu hỏi
+ Sợi chỉ căng ra và tác dụng lên cái hộp một lực kéo hướng từ dưới lên trên. Do hộp nằm yên cân bằng nên còn có một lực nữa tác dụng lên hộp, kéo hộp xuống dưới. Đó chính là lực hút của Trái Đất.
Hoạt động 2:
- GV tiến hành thí nghiệm: GV dùng kéo cắt đứt sợi chỉ
+ Khi sợi chỉ bị đứt, cái hộp sẽ có sự biến đổi chuyển động như thế nào? Giải thích vì sao?
- HS quan sát thí nghiệm và trả lời câu hỏi
+ Khi sợi chỉ bị đứt, sợi chỉ chùng lại và không còn tác dụng lực kéo lên hộp. Lúc này hộp chỉ chịu tác dụng của một lực đó là lực hút của Trái Đất nên hộp đang nằm yên sẽ bắt đầu chuyển động. Do lực hút của Trái Đất có hướng từ trên xuống dưới nên hộp bị rơi xuống.
2. Kết luận
Hoạt động 3:
- GV cho HS ghi bài
+ Trái đất tác dụng lực hút lên mọi vật. Lực hút của Trái Đất được gọi là trọng lực.
+ Độ lớn của trọng lực tác dụng lên một vật được gọi là trọng lượng của vật.
+ Kí hiệu của trọng lượng: P
¤ Chuyển ý: Vậy trọng lực có phương và chiều như thế nào? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu phần tiếp theo
II. Phương và chiều của trọng lực
1. Thí nghiệm
Hoạt động 5:
- GV cho HS quan sát hình 8.5 trang 44 trong SGK.
+ Xác định phương của dây dọi?
+ Mặt nước là mặt nằm ngang. Hãy tìm mối liên hệ giữa phương thẳng đứng với mặt nằm ngang?
- HS quan sát hình vẽ và trả lời câu hỏi
+ Dây dọi có phương thẳng đứng.
+ Phương thẳng đứng vuông góc với mặt nằm ngang.
Hoạt động 6:
- GV tiếp tục cho HS quan sát hình 8.5
+ Khi quả nặng đứng yên cân bằng, có những lực nào tác dụng lên quả nặng?
+ Xác định phương và chiều của các lực này?
- HS quan sát hình và trả lời câu hỏi
+ Khi quả nặng đứng yên, quả nặng chịu tác dụng của hai lực cân bằng: lực kéo của dây dọi và trọng lực. Lực kéo của dây dọi có phương thẳng đứng, hướng từ dưới lên trên. Do đó trọng lực cũng có phương thẳng đứng nhưng hướng từ trên xuống dưới.
2. Kết luận
Hoạt động 7:
- Rút ra kết luận về phương và chiều của trọng lực
- GV cho HS ghi bài
+ Trọng lực tác dụng lên một vật có phương thẳng đứng và có chiều hướng về phía Trái Đất.
Hoạt động 8:
- GV hỏi HS
+ Tại sao những người sống trên mặt đất ở đối xứng với ta qua tâm Trái Đất lại không bị rơi ra khỏi Trái Đất?
+ Quay lại câu hỏi mở đầu, tại sao khi cô cầm viên phấn trên tay, viên phấn lại đứng yên?
+ Tại sao khi tay cô không giữ viên phấn nữa, viên phấn lại bị rơi xuống đất?
- HS trả lời câu hỏi
+ Do trọng lực hướng về phía Trái Đất nên mọi vật, mọi người ở mọi nơi trên Trái Đất đều bị hút về phía mặt đất và không bị rơi ra khỏi Trái Đất.
+ Khi cô cầm viên phấn trên tay, viên phấn đứng yên vì nó chịu tác dụng của hai lực cân bằng: Trọng lực và lực nắm (lực kéo) của tay.
+ Khi cô không giữ viên phấn nữa, viên phấn lại rơi xuống đất vì lúc này viên phấn chỉ chịu tác dụng của trọng lực. Trọng lực có phương thẳng đứng và chiều từ trên hướng xuống dưới nên viên phấn bị rơi xuống.
¤ Chuyển ý: Hiện nay nước ta dùng đơn vị nào để đo cường độ của lực? Đơn vị của trọng lượng là gì? Khối lượng và trọng lượng của vật có mối liên hệ như thế nào?
III. Đơn vị lưc
- GV cho HS ghi bài
+ Để đo cường độ của lực, hệ thống đơn vị đo lường chính thức của Việt Nam dùng đơn vị niuton, kí hiệu là N.
+ Đơn vị của trọng lượng: Niuton (N)
+ Mối liên hệ giữa trọng lượng và khối lượng: P = 10 × m
Trong đó: P là trọng lượng (N)
m là khối lượng (kg)
- GV cho HS làm bài tập ví dụ và hướng dẫn HS cách trình bày
+ Đề bài: Tính trọng lượng của quả cân có khối lượng là 50 g.
- HS trình bày bài làm vào vở ghi bài
+ Lời giải: Đổi: 50 g = 0.05 kg
Trọng lượng của vật là: P = 10 × m = 10 × 0.05 = 0.5 (N)
¤ Kiến thức nâng cao
- GV hướng dẫn HS đọc phần Thế giới quanh ta và đặt câu hỏi
+ Trọng lượng của vật phụ thuộc những yếu tố nào?
+ Khi một người lên Mặt Trăng thì khối lượng và trọng lượng của người đó thay đổi như thế nào?
- HS đọc bài và trả lời câu hỏi
+ Trọng lượng của vật phụ thuộc vào 2 yếu tố: khối lượng của vật và vị trí của vật trên Trái Đất.
+ Khi một người lên Mặt Trăng, khối lượng của người đó không thay đổi nhưng trọng lượng của người đó trên Mặt Trăng bằng 1/6 trọng lượng của người này trên Trái Đất.
¤ Em hãy luyện tập
- HS về nhà trả lời từ câu 3 đến câu 5 vào vở ghi bài.
¤ Dặn dò
- Học bài và soạn đề cương chuẩn bị ôn tập kiểm tra 1 tiết.